پدیده باز جذب دندانی در گربه‌ها: تشخیص و درمان

Feline Osteoclastic Resorptive Lesion (FORL)

مقدمه

پدیده باز جذب دندانی (FORL) یکی از رایج‌ترین مشکلات دردناک دندانی در گربه‌ها است. مطالعات نشان داده‌اند که بیش از ۵۰٪ گربه‌ها به این عارضه مبتلا می‌شوند که به تدریج باعث از دست رفتن عملکرد دندان‌ها می‌شود. تا کنون هیچ حساسیت جنسی یا نژادی برای این مشکل گزارش نشده است، اما شیوع آن با افزایش سن بیشتر می‌شود و بیشترین فراوانی وقوع آن در سنین بالای ۵ سال است. این عارضه با پوسیدگی دندان که ناشی از تخلیه مواد معدنی دندان و تجمع جرم و باکتری است، کاملاً متفاوت است. FORL همچنین از سایر مشکلات دندانی مانند ساییدگی و فرسودگی دندان متمایز می‌شود و به همین دلیل نام «feline cavities» برای آن مناسب نیست.

در معاینه بالینی یا رادیوگرافی، ممکن است این جراحات جذبی روی مینا، دنتین یا سیمان دندانی در گربه‌های مبتلا به بیماری‌های پریودنتال مشاهده شود. این جراحات معمولاً با بافت‌های التهابی لثه یا بافت جوانه گوشتی پوشیده می‌شوند و ممکن است همراه با خونریزی باشند.

اتیولوژی

علت دقیق بروز FORL هنوز مشخص نیست. این عارضه در ابتدا به عنوان یکی از بیماری‌های پریودنتال طبقه‌بندی می‌شد، زیرا تصور می‌شد که جراحات ناشی از بیماری‌های پریودنتال هستند. یکی از فرضیه‌های مربوط به اتیولوژی FORL این است که پلاک و محصولات باکتریایی، به همراه سیتوکین‌های تولید شده در نتیجه التهاب، باعث فعال‌سازی ادنتوکلاست‌ها و استئوکلست‌ها در فضای پریودنتال می‌شوند و به تدریج موجب تخریب بافت‌های دندانی می‌گردند. اما مطالعات اخیر این موضوع را به چالش کشیده‌اند، زیرا در گربه‌هایی که طی ۵ سال تحت معاینه پیوسته قرار داشته‌اند، هیچ همبستگی بین شدت التهاب لثه و میزان بروز FORL مشاهده نشده است. سایر فرضیه‌ها شامل نوع بافت جیره غذایی، تنظیم نامناسب کلسیم، هیپرویتامینوز آ، استرس‌های مکانیکی، اشکال غیرطبیعی دندان و عفونت‌های ویروسی هستند. در سال‌های اخیر، افزایش دریافت ویتامین D و متابولیت‌های آن به عنوان عاملی مستعدکننده در بروز FORL مورد توجه قرار گرفته است. به هر حال، یک عامل التهابی به احتمال زیاد در بروز این عارضه دخیل است، زیرا در برخی مطالعات با استفاده از لیگاتور دندان به مدت ۶ هفته در گربه‌ها موفق به ایجاد FORL شده‌اند.

تشخیص

FORL معمولاً با پلاک و جرم دندانی، لثه هیپرپلاستیک یا بافت‌های پرولیفراتیو پوشیده می‌شود. این جراحات اغلب در فاصله بین سیمان و مینا و در ناحیه منشعب شدن ریشه در دندان‌های چند ریشه‌ای مشاهده می‌شوند. بالینی، FORL به صورت نقیصه‌ای در تاج و سطح ریشه دیده می‌شود که اندازه و عمق متفاوتی دارد. برخی نقیصه‌ها ممکن است کوچک اما عمیق باشند و موجب شکست دندان شوند. درد ناشی از این عارضه به قدری شدید است که حتی در حین آرام‌بخشی، لمس ناحیه جذبی دندان می‌تواند حرکات تکراری فک ناشی از درد را ایجاد کند. آنکیلوز ریشه نیز در موارد پیشرفته مشاهده می‌شود. تهیه رادیوگرافی کامل دهانی برای تعیین نحوه توزیع جراحت و شناسایی آسیب‌های غیرطبیعی ریشه ضروری است.

مراحل بیماری

این عارضه به صورت کلاسیک به سه مرحله طبقه‌بندی می‌شود:

• مرحله اول (کلاس یک): نقیصه در مینای دندان ایجاد شده و حساسیت دندانی و درد بسیار کمتر از مراحل بعدی است. در این مرحله، مراقبت‌های بهداشتی و جرم‌گیری می‌تواند مؤثر باشد.
• مرحله دوم (کلاس دو): جراحت تا دنتین نفوذ کرده و تصمیم به حفظ دندان یا کشیدن آن مورد بحث قرار می‌گیرد.
• مرحله سوم (کلاس سه): جراحت به پالپ دندان نفوذ کرده و حتماً دردناک است. کشیدن دندان در این مرحله درمان انتخابی برای رهایی از درد است.

علایم رادیوگرافی

در بسیاری از موارد، دندان به نظر طبیعی می‌آید و تنها با رادیوگرافی می‌توان وجود عارضه را شناسایی کرد. علایم رادیوگرافی شامل ساییدگی لبه استخوان آلویول در محل مرز سیمان و مینا، بازجذب بافت‌های دندانی، نبود پیوستگی در خط لامینا دورا، جذب ریشه و حذف فضای پریودنتال می‌باشد.

درمان

در حال حاضر، درمان‌های زیادی برای جلوگیری از پیشرفت FORL وجود دارد، اما متأسفانه نتیجه رضایت‌بخشی به دست نیامده است. درمان انتخابی FORL، کشیدن دندان است. هرچند کشیدن دندان‌های مبتلا به FORL در مراحل پیشرفته به دلیل تضعیف بافت دندان دشوار است. همچنین ریشه این دندان‌ها اغلب دچار آنکیلوز است که کشیدن دندان را سخت‌تر می‌کند. یکی دیگر از گزینه‌ها قطع تاج دندان مبتلا با حفظ ریشه است، به شرطی که قطعات باقی‌مانده از ریشه بدون بروز درد جذب شوند.

پیشگیری

از آنجایی که علت دقیق بروز این عارضه مشخص نیست، حذف عوامل مستعدکننده دشوار است. اما رعایت بهداشت دهان و دندان و مراقبت‌های خانگی می‌تواند به بهبود سلامت کلی دهان و دندان کمک کند.